ประเภทภูมิปัญญา : ภาษาและวรรณกรรม
ชื่อ : นายสิงห์แก้ว วงค์มูล
- ประถมศึกษา ปีที่ 4 โรงเรียนบ้านทุ่งบน อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย
- นักธรรมโท วัดคีรีชัย (ดอยสะเก็น) อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย
1. ด้านภาษาและวรรณกรรรม (วรรณศิลป์)
2. ด้านประเพณีพิธีกรรมพื้นบ้าน
ด้านวรรณศิลป์พ่อสิงห์แก้ว ได้บวชเป็นสามเณรอยู่ที่วัดคีรีชัย (ดอยสะเก็น) ตั้งแต่อายุ 13 ปี จนสอบได้ขึ้นนักธรรมโท ในขณะที่บวชได้แสดงธรรมกัณฑ์มัทรีอยู่บ่อยครั้ง ทำให้พ่อสิงห์แก้วได้ กลายเป็นพระนักเทศน์ที่มีน้ำเสียงไพเราะ และมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักของผู้คนในจังหวัดเชียงราย นอกจากนั้นยังสนใจเรื่องการแต่งค่าวธรรม โดยได้สอดแทรกเนื้อหาธรรมะ และคำสอนต่างๆ ในล้านนา ทำให้บทค่าวซอของพ่อสิงห์แก้วได้รับความนิยมอย่างมากในสมัยนั้น เมื่อบวชได้ 10 พรรษา ได้ลาสิกขาออกมา ด้วยหวังที่จะเป็นช่างซอที่มีชื่อเสียงในจังหวัดเชียงราย จึงได้พยายามฝึกฝน ตนเอง และอาศัยวิธีครูพักลักจำจากการได้ยินคณะช่างซอในงานต่างๆ ประกอบกับพ่อสิงห์แก้วเป็นผู้ ที่มีเสียงดี มีปฏิภาณไหวพริบ มีความจำดี และมีความรอบรู้ทั้งทางโลกและทางธรรม ซึ่งได้นำมาสอดแทรกในเนื้อหาการจ้อยซอ จนสามารถซอได้หลากหลายทำนอง เช่น ทำนองจะปุ ทำนองละม้าย ทำนองเชียงแสน ทำนองเสเลเมา ทำนองซออื่อ ทำนองซอพม่า เป็นต้น ต่อมาได้ตั้งเป็นคณะศรีเกณฑ์ เมืองขึ้น
ด้านประเพณีพิธีกรรม พ่อสิงห์แก้วได้เริ่มศึกษาเรียนรู้บทสู่ขวัญลูกแก้วจากบิดา ในช่วง ประมาณปี พ.ศ. 2485 ประกอบกับได้ทำการศึกษาบทสู่ขวัญด้วยตนเอง โดยอ่านจากตำราการสู่ขวัญ พื้นบ้านแบบต่างๆ และฝึกฝนจนเกิดความชำนาญ จนเป็นที่รู้จักของคนในจังหวัดเชียงราย
พ่อสิงห์แก้วได้ออกแสดงละครซอครั้งแรกในงานฤดูหนาวจังหวัดเชียงราย และแสดงซอ เรื่องแมงสี่หูห้าต๋า หลังจากนั้นได้สร้างละครซอพื้นบ้านอย่างต่อเนื่อง เช่น เรื่องบุญทำก๋ำแต่ง คนตาบอดกับคนแข้งคู่ ซึ่งแต่ละเรื่องมีเนื้อหาด้านวรรณกรรมของชาวล้านนาที่สอนเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา
ถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านภาษาล้านนาในการอ่านค่าว แต่งค่าวพื้นบ้าน การขับจ้อยซอ แบบพื้นบ้าน รวมไปถึงการสอนทำนองการสู่ขวัญ การให้ความรู้เกี่ยวกับการสู่ขวัญในล้านนาให้กับ นักเรียน นักศึกษา และเยาวชนในสถาบันการศึกษาต่างๆ ในจังหวัดเชียงราย เช่น โรงเรียนสามัคคี วิทยาคม โรงเรียนบ้านห้วยสัก โรงเรียนเทศบาล 3 โรงเรียนเทศบาล 6 โรงเรียนเม็งราย มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เป็นต้น
เผยแพร่และถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับผู้ที่สนใจทั่วไป ผ่านเอกสารประชาสัมพันธ์ของ หน่วยงานต่างๆ สถานีวิทยุ และในเวทีสัมมนาต่างๆ
เป็นผู้ประกอบพิธีสู่ขวัญให้กับนักเรียน นักศึกษา ข้าราชการ และประชาชนทั่วไปใน จังหวัดเชียงราย เช่น การสู่ขวัญลูกแก้ว สู่ขวัญนาค สู่ขวัญนักศึกษาใหม่ที่เข้าศึกษาในสถานศึกษา และนักศึกษาที่สำเร็จการศึกษา อาทิ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง วิทยาลัยอาชีวศึกษา การสู่ขวัญเพื่อต้อนรับคณะแขกผู้มาเยือน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นแขกคนสำคัญของ จังหวัดเชียงราย รวมทั้งการสู่ขวัญผู้ป่วยตามหมู่บ้านหรือชุมชนต่างๆ กล่าวคำฮ่ำในพิธีไหว้สาแม่ฟ้าหลวง มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย เป็นประจำทุกปี
พ.ศ. 2511 ชนะเลิศรางวัลที่ 2 การประกวดซอพื้นเมือง โดยสถานีวิทยุ วปถ.10 จังหวัดเชียงราย
พ.ศ. 2511 ชนะเลิศรางวัลที่ 3 การแข่งขันประกวดซอพื้นเมือง บริษัท บีเอ็ม ฟาร์มาซี ธานินทร์วิทยุ ณ โรงหนังสุริวงค์เชียงราย
พ.ศ. 2516 รางวัลชนะเลิศที่ 2 การประกวดขับซอ “ซอคณะศรีเก็นเมือง” จากบริษัทบีเอ็ม ฟาร์มาซี ธานินทร์วิทยุ วัชนชัยวิทยุ
พ.ศ. 2534 โล่เกียรติคุณศิลปินพื้นบ้านดีเด่น สาขาช่างซอ ศูนย์วัฒนธรรม จังหวัดเชียงราย
พ.ศ. 2541 โล่ศิลปินดีเด่นจังหวัดเชียงราย สาขาวรรณศิลป์ (หมอเรียกขวัญ) จากส านักงานวัฒนธรรมแห่งชาติ
พ.ศ. 2554 ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ 7 ด้านปรัชญา ศาสนา และประเพณี (การขับซอพื้นบ้าน และการสู่ขวัญ) จากส านักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ
พ.ศ. 2554 โล่รางวัลยกย่องเชิดชูเกียรติ บุคคลแห่งภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่น (สาขา ศิลปะการแสดง/ช่างซอ) โดยจุมนุมเก๊าผญาเจียงฮาย
พ.ศ. 2557 ได้รับเกียรติบัตรครูภูมิปัญญาท้องถิ่น ลำนำล้านนา เพลงพื้นเมืองในงานวิถี ล้านนา วิถีอาเซียน จากโรงเรียนเทศบาล 3 ศรีทรายมูล
UTM :2200499
N :19ํ 53.917’
E :099ํ 51.961’
Elevation :413 m
ความคลาดเคลื่อน :+/- 17